Depremlerin Yayılması

Depremler ani kırılmalar sonucunda oluşan titreşimlerdir. Büyük bir çoğunluğu levhaların tektonik hareketleri sonucunda meydana geldiği için, tektonik depremler fay hatları üzerinde meydana gelirler. Tektonik olmayan, volkanik ve çöküntü depremleri de aynı titreşimleri meydana getirirler. Depremlerin yayılması bu titreşimlerin odak noktasından itibaren dalga dalga ilerlemesi ile meydana gelir. Odak noktasından itibaren basınç ve kesme kuvvetleri oluşturan deprem, basınç ve kesme dalgaları ile yerin altında, yüzey dalgaları ile yerin üstünde yayılım gösterir.

 



Şekil. Cisim (P ve S) Dalgaları ile Yüzey Dalgalarının Yayılması (Yüzey Dalgalarının Genliği Büyük Olmakla Birlikte Çok Çabuk Sönümlenirler, Bu Nedenle İlgili Yapının Çok Yakınlarına Kadar Kaya Tabakada Seyahat Ederek Ulaşan Cisim Dalgalarının Zemine Çıkarak Yüzey Dalgası Oluşturması ve Yapıyı Ancak Öyle Etkilemesi Beklenir. Dolayısıyla, şöyle bir yaklaşım yanlış olmayacaktır: Eğer Yapı Depremin Merkez Üssüne Çok Yakınsa Yüzey Dalgalarının Etkinliği Yüksek Derecede Olabilir)

 

Basınç dalgaları nedeniyle tanecikler basınca maruz kalmakta ve şekilde görüldüğü gibi sıkışma-açılma gerilimlerine maruz kalmakta, kesme dalgaları ise basınç dalgalarına göre daha yavaş olmakla birlikte hareket yönüne dik gerilimler yaratarak taneciklerin dalganın ilerleme yönüne dik hareketine neden olmaktadır. Kesme dalgalarının genliği her zaman basınç dalgalarının genliğinden büyük olup, daha yavaş hareket etmesinden dolayı ivme-zaman grafiğinde her zaman basınç dalgasını geriden takip eder.

 

Şekil. Deprem Nedeniyle Oluşan Basınç (P), Kesme (S) ve Yüzey Dalgalarının (Raleigh, Love) Dalga İlerleme Yönüne Göre Yerel Hareket Biçimleri  

Şekil. P ve S dalgaları ile Yüzey Dalgaları (Raleigh ve Love) Tanecik Hareket Yönü

 

Yüzey dalgalarından Rayleigh yüzey taneciklerinin hem düşey hem de ileri-geri hareketine neden olmakta, Love dalgası ise taneciklerin dalganın ilerleme yönüne dik hareketi ile oluşmaktadır. Yüzey dalgaları cisim dalgaları olarak adlandırılan basınç (P) ve kesme (S) dalgalarına göre çok daha yavaş ilerlemekte ve yüzeysel hareket çok daha çabuk sönümlenmektedir. Ancak yüzey dalgalarının genliği çok daha büyük olup, eğer herhangi bir yapı yüzey dalgalarına maruz kalırsa çok daha fazla yıkıcı deprem etkilerine de maruz kalmış olmaktadır.

 

Şekil. Deprem Dalgalarından Cisim Dalgaları (P ve S) çok daha hızlı hareket ettikleri için Yüzey Dalgalarından Daha Önce Kayıtlara Girerler. P Dalgasının hızı da S dalgasının hızından daha fazla olduğu için P dalgası Kayıt İstasyonlarına İlk Varan Dalgadır.

Son Güncelleme Tarihi:16.03.2023